Rivierenbuurtbewoner Cees van H., alias het “Goede Heertje”

In een recensie van een recent boek van Kees van Kooten (Episodes, 2007) trof ik de volgende alinea aan: In de 'Epiloog' geeft Van Kooten een analyse van wat de moderne mediacratie ons gebracht heeft (honderden flitsmanagers en witteboordencriminelen). Vroeger waren de schelmen beperkt in aantal: er was één boef (Aage M), één oplichter (Het Goede Heertje) en de oerschelm Prins Bernhard.

Mijn aandacht werd vooral getrokken door het “Goede Heertje”. Ooit had ik hem –na uitzitting van zijn straf- in de Rooseveltlaan zien lopen, nadat men tegen mij had gezegd: “Zie je die man daar? Dat is het “Goede Heertje”.

Ik herinnerde mij nog dat hij zijn werkgever, een bank dacht ik, had opgelicht, maar de buit niet alleen voor zichzelf had bestemd. Hij liet derden daarin delen, zoals taxichauffeurs, barkeepers en kelners, die hij vorstelijke fooien verstrekte. Het ligt dan ook voor de hand dat juist deze lieden hem het “Goede Heertje” zijn gaan noemen.

Wie nu denkt dat een informatiebron als het internet ruime informatie omtrent het “Goede Heertje” verschaft, komt bedrogen uit. Slechts ene Gerald Balke doet verslag hoe het “Goede Heertje” het eerste team en het jeugdteam van de Amsterdamse voetbalclub JOS op zijn kosten mee wilde nemen naar Parijs om aldaar een balletje te trappen. Omdat de voorzitter en de secretaris bij de politie werkten en daardoor wisten dat er een onderzoek naar Van H. gaande was, werd van het aanbod geen gebruik gemaakt.

Wel verschaffen enkele zogenaamde Beeldbanken enige informatie: een foto van Van H. (“aankomst per celwagen” op 28 januari 1959 en een spotprent, gedateerd 27 januari 1959). De tekenaar van de spotprent heeft exact aangegeven waarvan het “Goede Heertje” werd verdacht: het doen “wegvliegen” van 2.073.218 gulden, een voor die tijd hoog bedrag. Rekening houdend met de inflatie en met de overgang naar de euro zou dat neerkomen op een hedendaags bedrag van circa € 5,5 mln.

Voorts zijn er in de Beeldbanken enkele foto’s van kijkdagen en de veiling van goederen van het “Goede Heertje” in veilinggebouw Odeon aan het Singel, alsmede van belangstellenden voor het bijwonen van het proces tegen Van H.
 

En dat is dan het magere resultaat van een zoektocht langs allerlei archieven. Zelfs het archief van de Amsterdamse rechtbank beweerde geen informatie omtrent Cees van H. te kunnen verschaffen. Merkwaardig. Aangezien het op de kop af 50 jaar geleden is dat hij werd berecht, hij circa 100 jaar geleden werd geboren en hij bovendien de naamgever is van andere goede heertjes, zoals het “Zwijndrechts Goede Heertje” en het “Goois Goede Heertje”, besloot ik mijn zoektocht elders voort te zetten. Een oproep op de website van “Ons Amsterdam” leverde een reactie op van Janny Toebak-Mees. Zij blijkt door Van H. en zijn vrouw als een tijdelijk pleegkind te zijn behandeld en zij spreekt dan ook van “Ome Cees” en “Tante Mies”.

Cartoon van het Goede Heertje Bron: Fotocollectie Anefo

Janny diende als zeer jong Brabants meisje in het (toenmalige) Burgerziekenhuis in de Linnaeusstraat te worden opgenomen. Daar lag ook een neefje van Cees van H. Dat neefje werd bijna dagelijks door Cees en Mies bezocht, waardoor het al snel opviel dat Janny –vanwege de grote afstand- nauwelijks bezoek van haar ouders kreeg. Cees en Mies –kinderloos- gingen zich ook over haar ontfermen. Na daar zo'n kleine anderhalf jaar verpleegd te zijn, had Janny er een tweede vader en moeder bij gekregen.

Toen zij eindelijk het ziekenhuis mocht verlaten is zij door Ome Cees en Tante Mies opgehaald en in een prachtige auto met chauffeur thuisgebracht. Ze hadden haar helemaal in het nieuw gestoken. In de kofferbak lag een spiksplinternieuwe driewieler te pronken. Het gaf veel bekijks in Vught, thuis gebracht te worden in een grote zwarte auto met chauffeur, door een rijke oom en tante.

Het moet in november 1956 zijn geweest, Janny’s ouders vierden hun 12,5 jarig huwelijksfeest, toen er vroeg in de middag een pracht van een auto voor kwam rijden, uiteraard weer met chauffeur. Cees en Mies kwamen haar ouders feliciteren met een enorme bos rozen, terwijl Janny 100 gulden in haar handen gestopt kreeg, een enorm bedrag in die tijd.

Behalve de oproep bij “Ons Amsterdam” was Jos Wiersema zo vriendelijk om op deze website eveneens een oproep te doen. Dit leverde een drietal reacties op. Zo meldt Hugo van Reijen dat “het “Goede Heertje” iedere dag van Rooseveltlaan 11 naar de taxistandplaats aan het Victorieplein wandelde en zich dan naar zijn firma liet rijden, die gevestigd was op een van de grachten. De ritprijs bedroeg circa twee gulden, maar de chauffeur ontving altijd een tientje.

Met Kerstmis huurde hij een grote taxi, laadde deze vol met dekens en deelde deze uit in de Jordaan. Was er een voetbalwedstrijd in Hamburg, dan vroeg hij in zijn stamcafé : “Jongens, wie vliegt er morgen met mij mee om de wedstrijd te zien? “

De man was de goedgeefsheid en royaliteit in persoon en werd overal op handen gedragen. Toen het eenmaal afgelopen was, heerste er in zijn stamcafé uiteraard een rouwstemming”.
De meest bruikbare informatie heb ik echter bij het Gemeentearchief Amsterdam ingewonnen, alwaar alle jaargangen van dagblad “Het Parool” op microfiche aanwezig zijn.

Op 4 februari 1958 opent Het Parool op de voorpagina met de kop “Boekhouder bekent verduistering van bijna twee miljoen”. De 49 jarige boekhouder-kassier-procuratiehouder C.R. van H. heeft in de afgelopen 10 jaar 1,8 miljoen gulden verduisterd ten nadele van NV F. Berger en Co. te Amsterdam, een “kleindochteronderneming” van de Twentsche Bank. Van H. is de week daarvoor gearresteerd en heeft verklaard dat van het verduisterde bedrag niets meer over is.

De verduistering was al begonnen in 1947, toen Van H. nog maar pas enkele dagen bij die NV in dienst was. Kort daarvoor was hij wegens lidmaatschap van de NSB veroordeeld tot 700 gulden boete. Aangezien hij zo’n bedrag niet had, nam hij het weg uit de kas; een verduistering die niet werd ontdekt.

Daarna is hij, die grote behoefte aan luxe had en die door zijn minderwaardigheidsgevoel de neiging had zich overal te laten gelden, doorgegaan met verduisteren: tweemaal per week een betrekkelijk gering bedrag uit de door hem beheerde kas en aan het eind van elke maand een hoger bedrag, maar nooit meer dan 5.000 gulden per keer.
 

Zaak van het Goede Heertje, belangstelling van het publiek voor de publieke tribune Bron: beeldbank.nationaalarchief.nl

Wat deed Van H. met het door hem verduisterde geld? Hij organiseerde grote feesten bij hem thuis, hij maakte veel reizen met zijn vrouw, hij schafte duur meubilair aan, hij vergokte via de roulette en de Duitse lotto, hij deed veel aan liefdadigheid en hij gaf leningen aan zijn vrienden. Zijn daden waren voor het eind van de jaren 50 kennelijk dermate uniek dat Simon Carmiggelt er een dag later al een “Kronkel” aan wijdde met de toepasselijke titel “Geld”.

In de periode daarna verschenen er artikelen in Het Parool die niet in de eerste plaats over de daden van het “Goede Heertje” handelden, maar over de omstandigheden waaronder hij werkte. Hoe is het mogelijk geweest dat hij gedurende 10 jaar ongemerkt sommen geld aan de kas kon onttrekken, waarom was er binnen de NV Berger en Co. geen duidelijke functiescheiding aangebracht, waarom heeft de accountant nooit iets gemerkt?

Juist de accountant was het, die tijdens de rechtszitting zwaar onder vuur kwam te liggen. Immers, de nieuwe accountant, die in 1958 in dienst was getreden, had meteen in de gaten dat er dingen niet klopten. De NV Berger en Co. handelde in schatkistpapier met geld van de Twentsche Bank. Door dus de boeken van Berger en de Twentsche Bank naast elkaar te leggen, kwam de fraude uit. De aanvankelijke 1,8 miljoen gulden bleken uiteindelijk 2.073.218 guldens te zijn.
 

De officier eiste zes jaar met aftrek van voorarrest. Op 13 februari 1959 deed de rechter uitspraak: vijf jaar met aftrek. Dit hield in dat Van H. vanaf dat moment nog twee jaar en acht maanden zou moeten zitten.

Na zijn veroordeling werd het stil rond Van H. Volgens Bram Brakel (oud-politieverslaggever van een landelijk dagblad) is hij na het uitzitten van zijn straf gaan werken als vorkheftruckchauffeur. In die functie is hij tijdens werkzaamheden dodelijk verongelukt.

Epiloog
Cees van Harreveld, alias het “Goede Heertje”, behoort zeker thuis in de kring van markante bewoners van de Rivierenbuurt. Aan zijn NSB-lidmaatschap werd in de pers niet zwaar getild; wellicht was hij slechts een onbeduidend lid, omdat hij geen gevangenisstraf heeft gekregen, maar slechts een geldboete. Zijn misstap zou hem wellicht de bijnaam het “Slechte Heertje” hebben opgeleverd en was zijn goedgeefsheid op de kosten van zijn werkgever slechts een middel om die potentiële bijnaam om te zetten in het “Goede Heertje”.

Henk van Gent (Rivierenbuurtbewoner van 1941-1972)
E-mail: havangent@yahoo.ie

Met medewerking van:
Janny Toebak-Mees (tijdelijk pleegkind van de familie Van H.)

Met dank aan:
H.M. Wiersema (de vader van Jos Wiersema)
Bram Brakel (oud-politieverslaggever van een landelijk dagblad)
Hugo van Reijen

Noot
In het Gemeentearchief Amsterdam bevindt zich een archiefkaart van persoonskaarten. Daarop komt een Cornelis Robijn van Harreveld voor, geboren op 19-08-1908. We moeten aannemen dat hij het “Goede Heertje” is geweest.