235 - Annemie en Helmuth Wolff in Amsterdam Zuid

     
  
In het voorjaar van 1933 ontvlucht het echtpaar Annemie en Helmuth Wolff München voor het nazigeweld. Zoals vele immigranten in de jaren dertig vestigen zij zich in het nieuwe Plan Zuid in Amsterdam. Eerst twee jaar op Stadionweg 12. Dan verhuizen zij naar de Noorder Amstellaan 157, de huidige Churchilllaan, waar zij samen een fotostudio beginnen. Annemie en Helmuth, die van oorsprong architect is, weten al snel interessante reportage-opdrachten binnen te slepen.

Annemie en Helmuth Wolff Uitzicht vanuit de Woning Noorder Amstellaan 157De luchthaven Schiphol en de Amsterdamse Haven, op dat moment beiden nog onderdeel van Handelsinrichtingen der Gemeente Amsterdam zijn de belangrijkste opdrachtgevers. De nieuwkomers voelen zich thuis in het Amsterdamse culturele leven. Zij richten een tijdschrift op over kleinbeeldfotografie dat in korte tijd zeer populair wordt en Helmuth geeft lezingen door het hele land over het gebruik van de handzame kleine camera's. Daarnaast blijft reizen hun passie. Zo maken zij verschillende reportages van Noord Afrika, de Wereldtentoonstelling in Parijs van 1937 en Egypte. Het resulteert in verslagen in tekst en en beeld, die zij ook op de internationale markt verkopen. In september 1939 toont prins Bernhard de eerste foto’s van zijn pasgeboren dochter Beatrix op een door Annemie en Helmuth georganiseerde tentoonstelling in het Amsterdamse Arti.

Dan slaat het noodlot toe. Wanneer de Duitsers ons land binnen vallen besluiten zij beiden niet nog eens te vluchten. Zij doen een poging tot zelfmoord door in de keuken de gaskraan open te draaien. De Joodse Helmuth komt om het leven, Annemie wordt op tijd gevonden. Zij heeft later nooit meer willen spreken over deze tragische periode van haar leven.

Annemie Wolff ergens in Zuid (Wie weet waar deze foto gemaakt is?)Begin 1943 pakt Annemie de activiteiten van de studio weer op. Zij maakt vooral portretten van mensen in Amsterdam Zuid. Zij kan als niet-joodse vrouw ongestoord doorwerken terwijl in de buurt steeds meer mensen verdwijnen, op transport naar de kampen of in de onderduik. Na de oorlog doet Annemie enkele pogingen naar de VS te emigreren. Maar in 1950 besluit zij toch in Amsterdam te blijven en wordt zij Nederlands staatsburger. Zij hervat haar werkzaamheden voor de gemeente. Naar haar geboorteland zou zij nooit meer terugkeren. Wanneer de Amsterdamse Haven na 28 jaar een eind maakt aan de werkrelatie verspreidt Annemie het gerucht dat zij al haar negatieven heeft vernietigd.Man met Annemie's hond Blacky, jaren dertig. Noorder Amstellaan kruising Scheldestraat. Foto: Helmuth Wolff. (Wie kent de gehurkte man?)In 1994 overlijdt Annemie. Meer dan zestig jaar heeft zij in Amsterdam-Zuid gewoond, de buurt waar zij zich thuis voelde. Annemies nagelatenschap komt in Haarlem terecht, bij Monica Kaltenschnee, die tot het einde voor haar heeft gezorgd. Zij is de kleindochter van Annemies achterbuur uit de Deurloostraat. In Haarlem bevinden zich de veelal goedbewaarde negatieven en dia's, meer dan 40.000. Ook een groot aantal documenten, brieven en boeken zijn bewaard gebleven.


Het jaar 1943

Een van de belangrijkste ontdekkingen is de vondst van honderd filmrollen uit het jaar 1943, het jaar dat Annemie de bewoners van Amsterdam-Zuid portretteerde. Het ziet er naar uit dat het bewaren van de beelden uit dat cruciale jaar een bewuste keuze van de fotografe is geweest. Een teruggevonden logboek, bijgehouden vanaf januari 1943 tot ver na de oorlog beschrijft de namen, adressen en negatiefnummers van de geportretteerden in die periode. Annemie Wolff - studiefoto - 1961Elke maand fotografeerde zij rond de 30 personen. Uitstekende negatieven tonen mannen, vrouwen en kinderen, soms met Jodenster. Netjes gekamd voor de foto, met de beste kleren aan, vaak met een glimlach. De beelden lijken gemaakt voor de traditionele herinnering, voor het cadeau doen aan verwanten of vrienden, maar de geschiedenis van de buurt en de onbekende levensverhalen van deze mensen maken je bij het zien onzeker en weemoedig. Niet allen zijn van Joodse afkomst, de meesten wel. Soms verraden familienamen een Duitse immigranten herkomst, Friedmann, Wachenheimer, Weissendorf, Frischauf. Soms van verder in Oost-Europa, Rona, Nowalski. Onder de geportretteerden zijn mensen die de holocaust niet hebben overleefd. Het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap geeft van sommigen de tragische afloop van hun leven prijs. Het lijkt er op dat een aantal mensen in de onderduik de oorlog heeft overleefd. Maar van de meesten zijn tot nu toe geen gegevens achterhaald.

In het voorjaar van 2011 is de Stichting Annemie en Helmuth Wolff opgericht met als eerste doel geld in te zamelen om de collectie Wolff te conserveren, te digitaliseren en de achtergronden te onderzoeken. Uiteindelijk zal het leven en werk van Annemie en Helmuth worden getoond in een tentoonstelling, een boek en een documentaire.

Annemie Wolff en vriendin op de Noorder Amstellaan (nu Churchill-laan)De stichting zou graag in contact komen met mensen die Annemie hebben gekend of iets meer kunnen vertellen over haar werk. In augustus 2011 is gestart met het onderzoek naar de identiteit van de mensen die op die foto’s uit 1943 staan. Een groot aantal heeft een Jodenster op de kleren. Soms geheel in beeld, soms is er nog net een puntje van te zien. Andere mensen hebben wel een Joods uiterlijk maar dragen geen Jodenster. Het onderzoek vergt nog veel tijd en geld. De filmrollen zijn 70 jaar oud en zeer kwetsbaar. Tot op heden heeft de stichting niet genoeg geld om de films geheel door een gespecialiseerd bedrijf te laten afdrukken. Daarom zijn Monica Kaltenschnee en haar man Willem Kroese begonnen heel voorzichtig van alle films één foto van elke persoon af te drukken en te digitaliseren. Dan begint de grote puzzel: welke naam hoort bij welke foto? Man met camera in Zuid - Foto: Helmuth Wolff - 1936 (Wie kent deze man en weet waar de foto gemaakt is?)Het is vooral An Huitzing, secretaris van de stichting die deze tijdrovende taak op zich heeft genomen. Soms is het overduidelijk in een archief, soms biedt internet uitkomst. Af en toe wordt contact gevonden met nabestaanden. Het proces van namen bij foto’s zoeken en de zoektocht naar nabestaanden is nog lang niet afgelopen. Uiteindelijk hopen wij zoveel mogelijk foto’s te kunnen toegevoegen aan het Joods Monument voor degenen die omgekomen zijn in de oorlog. Voor de gefotografeerden die de oorlog overleefden of die niet vervolgd werden – niet alle gefotografeerden waren immers Joods  –  hopen we dat nabestaanden verblijd kunnen worden met een mooie foto van zichzelf als kind en/of hun ouders of andere familieleden.

Simon B. Kool

Zie: http://www.stichtingwolff.nl/

De belastingdienst heeft de Stichting Wolff aangemerkt als een instelling die het algemeen cultureel nut dient, de stichting heeft de ANBI-status waardoor giften aan de stichting fiscaal aftrekbaar zijn. U kunt uw giften overmaken op bankrekening ABN Amro 503277231 t.n.v. Stichting Wolff, 1011 AS Amsterdam, o.v.v. Gift Onderzoek Stichting Wolff.




Copyright alle foto's Monica Kaltenschnee, Haarlem.


You have no rights to post comments

Reacties  

 
# Ad Tiggeler 11-09-2012 19:07
Het gezin van mijn moeder verhuisde op 20 oktober 1943 van de Cornelis trooststraat 30hs naar de Noorder Amstellaan 157 ". Daar werden zij de benedenburen van mevrouw Wolff. Ik weet alleen te vertellen het verhaal wat mijn moeder mij vertelde dat mevrouw Wolf een onderduiker in huis had, die ze verborg in een kast. Bij razzia's ging hij de kast in, mevrouw Wolff begroette de Duitsers heel amicaal in het Duits, de onderduiker is nooit bij haar gevonden. Ook wel later toen verborg ze ook mijn ooms bij haar als er razzia's waren in de Noorder Amstellaan, die wilde niet naar Duitsland voor de Arbeitseinsatz. Het gezin is in 1951 naar de Diezestraat verhuisd. Ik heb nog een foto van mevrouw Wolff, die heeft ze gemaakt tijdens de bombardementen op de Petroleum haven in mei 1940. members.casema.nl/.../...