SCHOOLGEBOUW: Artsen in voormalige kweekschool

Nieuwe pagina 1

Na een uitgebreide verbouwing is het pand Dintelstraat 60 begin juni in gebruik genomen door Boerhaave Medisch Centrum. Op 21 juni 2014 is er een open dag voor buurtbewoners. Dan is te zien hoe dit pand dat in 1933 werd gebouwd voor de Gereformeerde Kweekschool is getransformeerd van school tot kliniek.

De Gereformeerde Kweekschool (GKS) werd opgericht in 1885. De school –  uit dezelfde religieuze traditie als de Vrije Universiteit – was gevestigd op de Keizersgracht en vanaf 1889 in de Kerkstraat. Het was steeds schipperen met de beperkte ruimte. Ruim veertig jaar later was de school toe aan een eigen pand. Onder leiding van schooldirecteur R. Venema en bestuurslid B.C. Hamer werd gezocht naar een passende plek. Het werd nieuwbouw in het zuidelijk deel van de Rivierenbuurt dat in die tijd werd ontwikkeld.

Augustus 1932 gaf de gemeente Amsterdam een stuk grond tussen de Geulstraat, de Dintelstraat en de Geleenstraat in erfpacht aan de Vereeniging tot oprichting en instandhouding eener gereformeerde kweekschool. De erfpacht bedroeg 2,06 gulden per vierkante meter per jaar, meldt socialistisch dagblad Het Volk op 2 augustus 1932. Geld voor de nieuwbouw kwam uit diverse bronnen. De vereniging van oud-leerlingen bracht 7.600 gulden bijeen, vermeldt de Telegraaf.  

De architectuur

Voor het ontwerp van de school viel de keuze op Jacob van der Veen. Deze architect van Friese afkomst was gevestigd in Amsterdam. Hij had al de nodige ervaring met scholen en (gereformeerde) kerken. Later werd hij bekend met zijn ontwerp voor de NCRV-studio in Hilversum. Voor het ontwerp van de Gereformeerde Kweekschool in de Dintelstraat sloot Van der Veen aan bij de versoberde versie van de Amsterdamse School, die vanaf de jaren dertig in zwang kwam. Nog steeds veel metselwerk, laddervensters (met tussenroeden) en brede daklijsten, maar minder zwierig dan de eerdere Amsterdamse Schoolpanden. Ook in de bouw had de crisis toegeslagen. Toch was er budget voor een statig gebouw met glas-in-lood-ramen in het centrale trappenhuis. 

De opening

Ruim een jaar na het tekenen van het erfpachtcontract was het gebouw klaar. Vrijwel alle Amsterdamse kranten schreven over de opening op zaterdag 2 september 1933, waar ook zorgen werden uitgesproken over bezuinigingen op het onderwijs: de vierjarige opleiding dreigde te worden ingekort tot drie jaar, wat de kwaliteit van de docenten niet ten goede zou komen, vreesden de aanwezigen.  

De Telegraaf beschreef de nieuwbouw per verdieping. Op de benedenverdieping een gymnastiekzaal, die via een rolluik in verbinding stond met een wachtruimte. Zo kon de zaal ook worden gebruikt voor examens en voorstellingen. Op de eerste verdieping het kantoor van de directeur, een leermiddelenmagazijn, leslokalen en een tekenlokaal. Op de tweede verdieping weer gewone leslokalen, een lokaal voor natuur- en scheikunde en de bibliotheek. En op de zolder twee lokalen voor handarbeid. 

Voor de leerlingen was de nieuwe school een hele verandering. Oud-leerlinge J.M. van Rij-v.d. Schans schreef hierover in het Gedenkboek Dintelstraat 1933-1979: In de nieuwe school werd natuurlijk begonnen met een lange lijst van regels en voorschriften en met de intentie al het nieuwe zo lang mogelijk nieuw te houden. Zo mochten er in de middagpauze (er werd nog les gegeven tot vier uur of half vijf) geen leerlingen in de school blijven, als de boterham op was. Wat werd daar door de overblijvers tegen gezondigd. Een van de leraren (v.d. Lee) was er heel knap in om vrij onhoorbaar door de gangen te dwalen en dan, o hoe ongehoord, zijn hoofd om de hoek van de meisjesgarderobe te steken waar de dames doodstil op een kluitje stonden te wachten. En dan was er geen pardon. Regen of kou - Er uit! Een frisse neus halen. Nu, die gingen we dan maar halen op "het landje", zoals dat in de omgang heette. Tegenwoordig loopt daar de Europaboulevard en staat er de R.A.I. 

Meer herinneringen aan het pand en het onderwijs zijn te vinden op een speciale website over de GKS. 

Weg van de Dintelstraat

Tot in de jaren zeventig was dit de plek waar jongeren werden opgeleid tot onderwijzers. Met een kleine onderbreking in de Tweede Wereldoorlog toen in het pand Duitse soldaten gehuisvest waren. Met kerst kon je ze o Tannenbaum horen zingen, aldus een buurtgenoot.

Na de Mammoetwet in 1968 werd de Gereformeerde Kweekschool hernoemd tot Christelijke Pedagogische Academie (CPA). Die verhuisde elf jaar later naar de Jan van Eykstraat. Na diverse fusies is de CPA opgegaan in de iPabo.

De afgelopen jaren zat in het pand aan de Dintelstraat 60 de administratie van het Mediacollege Amsterdam (Ma), de opvolger van de Amsterdamse Grafische School. Ook die school betrok in 1933 nieuwbouw aan de Dintelstraat, pal aan de overkant van de GKS.

Vanaf juni 2014 is Dintelstraat 60 de vestiging van Boerhaave Medisch Centrum, dat meer dan honderd jaar gevestigd was bij het Museumplein. Op 21 juni is daar een open dag

 

Christine van Eerd is tekstschrijver en historicus. Vanuit haar woon- en werkplek aan de Geleenstraat kon zij de verbouwing van de voormalige school tot kliniek op de voet volgen.

17 juni 2014
E-mail:   Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.