door Ruud Jansen

OP 4 MEI HERDENKEN WIJ . . . .

Henryk Gorecki werd in 1933 geboren in Czernica, een kleine plaats in de buurt van Katowice in Polen. Hetzelfde jaar waarin Adolf Hitler definitief de macht greep in Duitsland en toevalligerwijs ook het jaar waarin ik in Amsterdam West werd geboren en m’n eerste kreten slaakte.
Er liggen nog veel meer dorpjes en steden in het Pools Silesische gebied waarin Henryk opgroeide. Eentje daarvan draagt de naam Oswiecim.

In de ochtend van de eerste september 1939 verliet een bejaard oorlogsschip, een kruiser, de plaats waar het voor anker had gelegen. Ogenschijnlijk vertrok het voor een oefening, maar eenmaal buiten de vrije stad Danzig opende het schip het vuur op de Poolse verdedigingswerken.
Hitlers aanval op een moedige maar slecht voorbereide natie was begonnen; en tegen de avond van deze dag was Europa voor de tweede keer in die eeuw in oorlog.

In Oswiecim bouwden de nazi’s in 1940 een kamp waarin aanvankelijk Poolse en later Russische krijgsgevangenen werden ondergebracht. De naam van het stadje werd verduitst tot Auschwitz. Het was nog maar de start voor wat uiteindelijk een reusachtig complex zou worden dat uit Auschwitz-I,  Auschwitz II-Birkenau en Auschwitz III-Monowitz bestond.
Ondermeer naar deze plaats werden de Joodse inwoners gedeporteerd van de landen die door de Duitsers bezet waren. Vanaf einde 1942 werd dit kamp de plaats waar de uitvoering van de grootste massamoord uit de geschiedenis van de mensheid zou plaatsvinden. Het doden van miljoenen Joodse mannen, vrouwen en kinderen in de gaskamers van Birkenau.

Schilderij Ruud Jansen

Met Henryk Gorecki, dat wil zeggen met zijn muziek, maakte ik verleden jaar kennis tijdens m’n wekelijkse schilderavond. Ik moet bekennen dat ik nog nooit van de man had gehoord maar weet nu dat hij, na aanvankelijk vooral in Polen een naam te hebben opgebouwd door zijn derde symfonie, ook in andere landen bekend is.
Ik was ook gelijk verkocht. Prachtige muziek. Droevig, akkoord, maar dan wel van droevigheid die niet treurig maakt. Hoe gek dat laatste ook klinkt.
Die derde symfonie draagt tevens de naam “Symfonie of sorrowful songs” en is gebaseerd op gebeurtenissen in de historie van Polen. Voor het tweede deel maakte hij bijvoorbeeld gebruik van de tekst die in een muur van cel nummer drie van het Gestapo hoofdkwartier Zakopane was gekrast door een achttienjarige Pools meisje dat daar gevangen zat.

Sorrowful songs. De muziek zou uitstekend passen bij de jaarlijkse herdenking van de gevallenen in de tweede wereldoorlog. In m’n fantasie zie ik op de avond van 4 mei het Concertgebouworkest op de Dam. Ze spelen die derde Symfonie van Gorecki en daarna is het twee minuten doodstil. Indrukwekkend.

(beluister hier een fragment van Symfonie nr.3)

Op 4 mei herdenken wij de gevallenen in de tweede wereldoorlog.
Ik zou geen betere wijze weten om dit te doen dan met de woorden uit het gedicht van Leo Vroman.

Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen.

Ruud Jansen
3 mei 2006
e-mail: ruudenlia@wanadoo.nl

Terug naar de vorige pagina <<