OVER DE RIJN EN IN DE RAI
Wordt het de mol of niet schreef ik een maand geleden over de aanleg van de
Noord/Zuidlijn. Ik sprak daarbij de hoop uit dat de Scheldestraat niet voor vijf jaar op
de schop moest om de tunnel aan te leggen. In een recent artikel in het Parool las ik dat
dat niet het geval zal zijn. Vanaf een inmiddels afgezonken caisson tegenover het Centraal
Station zal de tunnel met een boorinstallatie aangelegd worden; geboord dus en pas voorbij
het in aanbouw zijnde station RAI zal de Mol weer boven de grond komen. * Goed nieuws dus.
Ze beginnen er als ik me goed herinner pas volgend jaar mee en dan duurt het wel een paar
jaar voor ze klaar zijn. Geen verdere sloop dus van delen van het Zuid waar ik ben
opgegroeid.
Dat station RAI doet me er overigens aan denken dat ik al een tijdje van plan ben om voor
Zuidelijke Wandelweg een aflevering te maken over de oude RAI. De voorganger van het
huidige tentoonstellingscomplex stond op de plaats waar nu het Okurahotel, een
verzorgingshuis en nog veel meer een plaats heeft gevonden. Van de oorspronkelijke
gebouwen in dat deel van Zuid is niets meer over. Alles in het gebied dat begrensd wordt
door de Jozef Israelskade, de Lutmastraat, de 2e van der Helststraat en de Ferdinand Bol
is vervangen door nieuwbouw.
In eerdere afleveringen heb ik al geschreven over de gaarkeuken aan de van der Helsstraat
en de jaarlijkse kermis aan de Jozef Israelskade. Maar er stond daar nog meer. Naast het
RAI-gebouw vond je er de Sociale verzekeringsbank (‘Sociale Zaken’) die was
gevestigd in een langgerekt houten gebouw van twee etages. Ik kan me nog de zurige lucht
herinneren die er altijd bij dat gebouw hing. Dat kwam doordat het hout elk jaar werd
behandeld met een of ander houtconserveringsmiddel om wegrotten te voorkomen.
Dat gebeurde dus niet maar uiteindelijk werd het
een prooi van een andere belager van houten gebouwen. Het brandde in 1979 af.
Over de historie van de RAI is het nodige vastgelegd en via Internet na te slaan. Daardoor
weet ik dat het als tijdelijke tentoonstellingsruimte voor ten hoogste 5 jaar in 1922 werd
gebouwd. Na die vijf jaar bleek het solide genoeg voor een langer voortbestaan en het
heeft er daarna gestaan tot het in 1976 werd gesloopt.
Tijdens de oorlogsjaren, in 40-45, was het gevorderd door de Duitse Wehrmacht en werden er
door Fokker vliegtuigen gerepareerd. Militaire vliegtuigen en ik kan me nog wel herinneren
hoe er in die tijd soms rijtjes Messerschmitts buiten stonden.
Na afloop van de oorlog werd het weer tentoonstellingsruimte, deed dienst als
congrescentrum en diverse zaalsporten beleefden er hun opgang. Zoals bijvoorbeeld
zaalhandbal in de vijftiger jaren. Dat trok de eerste seizoenen veel toeschouwers, vooral
bij de topwedstrijden waarvan ik me de jaarlijkse ontmoetingen tussen Niloc en Aalsmeer
nog goed kan herinneren.
Een groot succes was op een gegeven ogenblik ook het herfsttoernooi voor scholieren, nog
veel later, in de zeventiger jaren, hebben m’n kinderen er een aantal keren meegedaan
aan indooratletiek in een van de kleine hallen. Na de sloop van de grote hal waren die nog
een aantal jaren blijven staan als tijdelijke sporthal.
En zo bewaar ik nog wel meer herinneringen aan dat oude
gebouw. De autotentoonstellingen, een of twee keer na de oorlog een wielerzesdaagse en ook
de Rijn in de RAI. Laatstgenoemde tentoonstelling kwam in m’n geheugen bovendrijven
bij een bezoek dat we een paar maanden geleden aan de vroegere havens Oost brachten.
Zomaar een beetje rondkijken was de bedoeling met vooraf een bezoekje aan het Stedelijk en
het Muziekgebouw.
In het Oostelijk havengebied waren vroeger de KNSM, de
Maatschappij Nederland en de Hollandsche Lloyd gevestigd waren. Zeeschepen voeren er af en
aan en tientallen hijskranen waren een vertrouwd beeld in de stedelijke skyline als je de
stad vanuit noordelijke richting naderde.
 |
Bij de Maatschappij Nederland heb
ik 55 jaar geleden zelfs nog een paar maanden stage gelopen in verband met een technische
opleiding. Onderhoudswerk aan boord van schepen maakte er deel van uit, vrachtschepen
vooral maar ook het vlaggeschip van de maatschappij, de Oranje.
Die heb ik daardoor uitgebreid van binnen kunnen bewonderen.
Er is bijna niets meer over van de industriële bedrijvigheid op die plaats. De
scheepvaart, de ADM, Verschueren, Stork, de vrieshuizen. Ze zijn allemaal verdwenen,
opgelost als het ware. En alleen het Lloydhotel herinnert nog aan de tijd dat je met de
boot in plaats van het vliegtuig naar de Oost of de West ging. |
Maar daar staat tegenover dat ik met verbazing
heb gekeken hoe er op het Java-eiland een aantrekkelijk ogende stadswijk is gecreëerd,
met veel groen op de binnenplaatsen. Niet goedkoop overigens, het wonen daar maar waar is
dat nog het geval.
Zoals ik al schreef was het die wandeling die me deed denken aan het oude RAI-gebouw aan
de Ferdinand Bolstraat, een gedachtensprong waarvoor wat toelichting nodig is. |
 |
 |
In 1952 werd er een grote tentoonstelling gehouden die als naam ‘de Rijn
in de RAI’ droeg. De leiding was in handen van Carel Briels, een grootheid in die
tijd als het om het organiseren van grote manifestaties ging. De precieze reden, het
waarom van deze tentoonstelling weet ik niet meer maar na ruim vijf jaar van opbouw wilde
Nederland zich waarschijnlijk weer profileren als industriële natie. Daarbij lag de
nadruk op het economische belang van de Rijn voor ons land en de belangrijke rol die de
havens van Rotterdam en Amsterdam daarin speelden.
Briels had zelfs een stuk Rijn gemaakt in de RAI met een namaak Lorelei en zwemsters die
shows als zeemeermin opvoerden. De belangrijkste Nederlandse bedrijven waren met grote
stands aanwezig en er was een prominente plaats ingeruimd voor de scheepvaart. Met
ondermeer de Holland Amerikalijn en de Stoomvaart Maatschappij Nederland. |
De tentoonstelling was een groot succes, trok
veel publiek en omdat de toegangsprijs gering was bezocht ik hem zelfs twee keer met
m’n vrienden uit die tijd. Vooral de scheepvaartmaatschappijen waren bij ons in trek
omdat je er gratis foto’s en posters van schepen mocht meenemen. Om m’n kamer
mee te versieren die daardoor van een extra laag uit schepen bestaand behang werd
voorzien. Nog herinner ik me hoe we er tijdens een van de bezoeken over ruzieden welke
stad de grootste havenstad van Nederland was. Was dat nou Rotterdam of Amsterdam?
Amsterdam hield ik tegen beter weten in vol maar de cijfers die op de tentoonstelling
werden getoond maakten me kansloos. Bovendien waren m’n vrienden allebei
Feijenoordsupporter dus had ik me de moeite sowieso kunnen besparen. Hoewel we het nog
zonder al de verworvenheden van tegenwoordig moesten doen ervoer ik die jaren toch als een
mooie tijd. Wel rustig, een beetje saai wellicht met nog maar nauwelijks televisie, wel
een of twee keer per week een bioscoopje om ons te vergapen aan de technicolor spektakels
made in Hollywood. Ook een tijd waarin liefhebbers van voetbal op een normale wijze een
wedstrijd konden bezoeken zonder door ‘supporters’ van de tegenpartij te worden
gemolesteerd. En de aanleg van IJtunnels en metro’s behoorde tot de rubriek
sciencefiction waarvoor in het moeizaam opkrabbelende Amsterdam voorlopig geen plaats was.
Maar in vijftig jaar kan er veel veranderen. Nu maar hopen dat die mol diep genoeg blijft
en niet aan de palen van de huizen langs het traject gaat knabbelen. Anders loopt die
metro door verzakking van de huizen in de Scheldestraat straks dwars door de ijssalon van
Venetië.
Ruud Jansen
25 oktober 2006
* Van een lezeres ontving ik een mailtje met
een opmerking of vraag over deze bijdrage. Het gaat met name over het begin waarin ik
vermeld dat de tunnel van de Noordzuidlijn met een 'Mol' wordt gegraven. Daardoor verwacht
ik dat de overlast voor de Scheldestraat gering zal zijn als je het bijvoorbeeld
vergelijkt met de Ferdinand Bolstraat.
Een te optimistische verwachting van mijn kant omdat zij me er opmerkzaam op maakt dat het
Scheldeplein een grote bouwput wordt. En inderdaad, er breken een aantal vervelende jaren
aan voor de buurt.
Wilt weten hoe het nu echt verloop met de
Noord/Zuidlijn? Kijk dan even op: http://www.noordzuidlijn.amsterdam.nl
<< index Ruud
Jansen
Terug naar de vorige pagina << |