Op zaterdag 9
juli werd op het Merwedeplein een monument onthuld ter nagedachtenis aan Anne Frank. Van
1933 tot 1942 woonde Anne op het Merwedeplein. In het plantsoen waar haar bronzen
beeltenis nu is geplaatst, liggen talloze voetstappen van haar.
In 1933 verhuist de familie Frank, onder de dreiging
van het toenemende antisemitisme, van Duitsland naar Nederland. Met hun dochters Anne en
Margot vestigen zij zich op het Merwedeplein in de Amsterdamse Rivierenbuurt.
Ook het vluchtadres aan het Merwedeplein is tijdelijk. Op 6
juli 1942 is de dreiging van de jodenvervolging door de Duitse bezetter zo groot geworden
dat de familie Frank besluit onder te duiken. Ruim twee jaar woont Anne met haar familie
in een achterhuis aan de Prinsengracht, later bekend als het Anne Frankhuis.
Anne Frank (tweede van links) met haar vriendinnetjes op het
Merwedeplein,
12 juni 1939. Zij viert haar tiende verjaardag.
(Foto: AFF/AFS).
Op 4 augustus 1944 worden de onderduikers verraden en
gedeporteerd naar de Duitse vernietigingskampen. Uiteindelijk overleeft alleen vader Otto
Frank deze verschrikking.
Tijdens de onderduikperiode heeft Anne een dagboek bijgehouden. Zij heeft toen nooit
kunnen voorzien dat dit het meest gelezen dagboek ter wereld zou worden. Het dagboek kreeg
zij op 12 juni 1942 cadeau van haar vader. Samen met hem kocht zij het bij de boekhandel
om de hoek bij het Merwedeplein, thans boekhandel Jimmink.
Dag Anne,
Meisje van het Merwedeplein
Ik moet naar de Prinsengracht
Wrik mij door de mensen
Langs de boekenkast
naar de zolder
Achter glas jouw kleine foto's
Uit het raam de kastanjeboom
En overal klinkt de Westerkerk
Wie weet,waarheen de wolken dwalen?
Ik heb je in mijn woorden lief
Amsterdam 9 juli 2005 - Door mijn interesse in Anne Frank, heb ik het
Merwedeplein talloze keren bezocht. Een rustig plein met hoge bomen en een grasveldje in
het midden. Vaak zat ik op het bankje en bedacht mij dat niets maar dan ook helemaal niets
herinnerde aan het feit dat Anne Frank hier ooit gewoond en gespeeld had.
Van februari 1934 (ze werd als verjaardagscadeau voor haar zus Margot op tafel
gezet) tot 6 juli 1942 had ze hier gewoond en gespeeld. Talloze voetstappen van haar
liggen hier. Ook zijn er fotos van haar op het Merwedeplein gemaakt. Het gevoel dat
zij hier gewoond heeft, sluimert nog voort op het plein. Maar er is niets te zien. Geen
spelende Anne. Geen schaduw op de stenen muren. Helemaal niets.
Daar staat ze dan. Veel kleren over elkaar heen aangetrokken
en een tas in haar handen. Anne Frank. Ze kijkt nog even achterom naar haar ouderlijk huis
op het Merwedeplein, voordat ze naar het Achterhuis vertrekt.
De onthulling van het standbeeld begon om 17.00 uur. Het deed
mij deugd dat er veel mensen op de gebeurtenis waren afgekomen. Eerst werd er een minuut
stilte in acht genomen door de stadsdeelvoorzitter Erik Koldenhof voor de mensen die
slachtoffer waren geworden van de terreuraanslagen in Londen afgelopen donderdag. Daarna
nam Jacqueline van Maarsen het woord.
Vriendin van Anne Frank: Jacqueline van Maarsen, "Ik
heb inmiddels al zoveel beelden van haar gezien, maar het blijft vreemd. Dit monument
heeft wel een bijzondere dimensie omdat het op dit plein staat. Ze zou het prachtig hebben
gevonden."
Ze las een stuk voor uit haar eerste boek hoe haar eerste
ontmoeting was verlopen met Anne Frank op het Joods Lyceum. Daarna kwam een heel
interessante voordracht door twee studenten.
Bijdrage van een islamitische en een joodse student in het
kader van het project Tweede Wereldoorlog in perspectief
De ene student was van islamitsche afkomst, de ander van
joodse afkomst. In het kader van het project Tweede Wereldoorlog in
perspectief hielden zij een voordracht. De joodse student las de tekst van de
islamitsche student voor en andersom. De boodschap was natuurlijk duidelijk: er moet meer
tolerantie in de wereld komen. Het moet toch kunnen dat we met zijn allen, ieder met zijn
of haar eigen geloof, ras of achtergrond, in één wereld samen kunnen leven en elkaar
kunnen respecteren? Anne Frank schreef het al in haar dagboek: ze bleef geloven in de
goedheid van de mens. En dat is iets dat wij met zijn allen ook moeten doen. Niet morgen,
niet overmorgen, maar vandaag nog!
Celliste Saskia Bergen-Boon speelde na elke voordracht een mooi stuk muziek.
Initiatiefnemer Gert-Jan Jimmink kwam aan het woord gevolgd
door burgemeester Job Cohen.
Initiatiefnemer Gert Jan Jimmink aan het woord
Na zijn voordracht was het moment eindelijk daar. Job Cohen
liep op het standbeeld af en onthulde het prachtige werk van beeldhouwster Jet Schepp dat
symbool staat voor intolerantie, racisme en antisemitisme. Ook staat het voor de 13.000
buurtgenoten die ook niet teruggekomen zijn.
Burgemeester van Amsterdam; Job Cohen
Vandaag, na 63 jaar, is Anne Frank teruggekomen
op het Merwedeplein. Ze staat met een schooltas in de arm, een andere tas onder haar
linkerarm. Ze heeft meerdere lagen kleren aan. Ze kijkt nog één keer om. Naar het
Merwedeplein. Naar de ramen van de woning. Alles moest ze achterlaten. Toch kijkt ze
hoopvol. Dat is de kracht die uitgaat van het beeld. Een kracht die Anne Frank al op een
hoop mensen in de wereld heeft overgebracht door het schrijven van haar dagboek.
Darina Nykl.
Anne Frank 1929 - 1945
Gedichten voorgedragen door scholieren van de Anne
Frankschool en Scholengemeenschap De Rivieren
Klezmermuziek van de groep Odessa Express met zangers
Tineke Langendijk zorgde voor een bijzonder stemmige sfeer
Grote belangstelling voor het zojuist onthulde standbeeld
Anne Frank voor Jeroen Krabbé die
voorstelde haar schaduw
op het trottoir aan te brengen
Wie ze toen was, kan ze nooit meer
zijn. Zelfs die toch zo zwakke tijd
houdt haar weg van waar ze woonde.
Niet eens haar schaduw, die vlakke
kloon van haar doen en laten, is nog
teruggekomen op het in groen gras
dromende plein. In die gatende leegte
paste alleen een beeld van haar, een
monument: niet zo groot, en niet te
klein. Zo is ze gaan staan in ons midden,
dood als een dode van brons: tegelijk
absent. Ze kijkt nog om met starre hals:
naar het huis, voorgoed door haar
verlaten, waarin nu vreemde schrijvers
blijven. Kom, laten we rondom haar
gaan en in ons denken haar opnieuw
tot leven wekken: een ijle schaduw
even maar, t is het enige dat we haar
en ook onszelf nog kunnen schenken.
Het Parool publiceerde op 16 juni 2004 een interview met
Jet Schepp over haar missie een standbeeld te maken van en voor de beroemde
dagboekschrijfster.
Daar staat ze dan. Veel kleren over elkaar heen
aangetrokken en een tas in haar handen. Anne Frank. Ze kijkt nog even achterom naar haar
ouderlijk huis op het Merwedeplein, voordat ze naar het Achterhuis vertrekt.
Het is het beeld van een tiener die niet weet
wat het noodlot voor haar in petto heeft.
'Dit
moment uit haar korte leven wilde ik vereeuwigen,'' zegt kunstenares Jet Schepp, de
maakster. En dat is gelukt. Het standbeeld staat nu nog in haar atelier, wachtend om in
brons te worden gegoten.
Als het even meezit en stadsdeel ZuiderAmstel komt met de
benodigde 22.000 euro over de brug, verhuist het kunstwerk in het najaar naar het
Merwedeplein.'
Tien jaar geleden begon Schepp met een missie en een
half jaar later was die volbracht. Het standbeeld van de beroemde dagboekschrijfster was
een feit.
Jet Schepp bij haar creatie
Het zoeken was vervolgens echter naar een mooi plekje waar
veel mensen van haar kunnen genieten. En welk plaatsje is meer geschikt dan het
Merwedeplein, het plein waar zij tot 1942 gewoond heeft?
Maar de lokale overheid voelde er destijds niet zo veel voor. ''Nee, echt enthousiast
waren ze niet over het idee om Anne neer te zetten,'' weet de kunstenares nog goed.
Purmerend was een ander verhaal. In 1996 werd het standbeeld voor de eerste keer
geëxposeerd. Na veel enthousiaste reacties heeft deze gemeente het beeld gekocht en
neergezet op de Anne Franklaan. ''Amsterdam bleef bij zijn standpunt het niet te
plaatsen,'' verzucht Schepp.
Begin dit jaar werd ze echter benaderd door boekhandelaar Gert-Jan Jimmink. Hij woont vlak
bij het Merwedeplein en is al 25 jaar bezig een beeld van Anne Frank in zijn buurt te
realiseren. Dat was nooit gelukt, maar de schepping van Schepp leek hem zeer geschikt.
''Ik wilde natuurlijk graag meewerken, maar toestemming van de deelraad was noodzakelijk.
Jimmink is toen een handtekeningenactie begonnen. Hij heeft maar liefst 1200
handtekeningen verzameld en aangeboden aan het stadsdeel. Het lijkt er nu op dat het
doorgaat. De betreffende raadscommissie gaat in september een positief advies geven aan de
deelraad en dan is het aan hen.''
Amsterdam krijgt niet precies dezelfde Anne als Purmerend. ''De basis blijft hetzelfde,
maar ze krijgt meer volume. Ze wordt wat groter. Dat is omdat het plantsoen in Amsterdam
groter is dan dat in Purmerend. Een te kleine Anne komt dan niet goed tot haar recht. Ik
ben nu bezig met de aanpassingen. Ik hoop maar dat het niet voor niets is en dat
ZuiderAmstel toestemt. Maar ik heb veel vertrouwen in een goede afloop.''
Het trapportaal van binnenuit
gezien, met uitzicht op de bomen van het Merwedeplein
Foto: Harry Pierik
"Wie in de
Rooseveltlaan uit de tram stapt en de Waalstraat in loopt, voelt het meteen. Er hangt iets
onbeschrijfelijks in de bomen, over het klimrek. Het klit aan de struiken in de
slagschaduw onder aan de Wolkenkrabber."
Paul Gellings
Inmiddels verdwenen klimrek met de Wolkenkrabber van J.F. Staal op de achtergrond Foto: Harry Pierik
GEDICHTEN
De film toen & Het beeld nu. Twee
gedichten van Karel N.L. Grazell. Lees verder >>
REACTIE
Ik heb naar uw verslag gekeken van de
onthulling standbeeld Anne Frank .
zelf heb ik een paar foto,s gemaakt van haar. Omdat ik zwaar slechthorend ben ga ik niet
mee met uitstapjes van u. ik ben van 1923, dus heb de oorlog heel intens meegemaakt! als
ik zo naar haar beeltenis kijk,word ik wat emotieel en denk terug aan die tijd. Het was
net of het altijd slecht weer was? Of een heel zware mist over Amsterdam en de mensen lag!
De bevrijding heb ik niet zo beleefd want ik was zo zwaar ondervoed en wat apatisch, pas
na weken werd ik weer een beetje mens!
Toen drong het tot mij door dat de ellende eindelijk voorbij was!!
Nadenkend over toen, het was of ik opnieuw geboren ben!!
Later hoorde ik van de verliezen die in mijn familie en ons gezin. Maar de jeugd en de
poging om weer te gaan genieten herstelde ik weer helemaal!