index columns
Moettatnou… nog al die
aandacht schenken aan dat herdenken?
Op komst: 4
mei 2010 en daar gaan we weer. Stemmige gedaantes lopen
plechtstatig formeel over de Dam, met om zich heen het
trompetteren van een nogal vaag, gratuit thema van jaja die
wereldoorlog, maar ook die toestanden van later op de wereld,
alles samen te vatten onder de kreet vrijheid. Want: wie heeft
die wereldoorlog, waarom dat herdenken ooit begonnen was, nog
echt bewust meegemaakt? Trouwens, wat zijn die andere oorlogen
daarna allemaal: plaatjes op het TV-Journaal, wat woorden op
krantenpapier. In dit Nederland zijn er maar weinigen die echt
weten wat er om ons heen, dichtbij en in de verste verte aan
krijgszuchtige ellende gebeurt.
WO II is 65 tot 71 jaar geleden: een mensenleeftijd,
verschillende generaties lang. De zoveelste generatie na die
slachterij is bezig op te groeien en zich een plaats te
veroveren in een – alweer – nieuwe maatschappij. Zeker, er zijn
nog genoeg van die jongeren die vol respect en onder indruk
luisteren naar de al dan niet overgeleverde ervaringen van
grootouders, overgrootouders en bet-bejaarden. Er zijn er ook
die gewoon doorrijden op straat als de straatverlichting op 4
mei ’s avonds ten herdenke enkele minuten aangaat. ’t Is
allemaal zo lang geleden – daar hebben we niets meer mee te
maken. WO II is voor hen dood.
Ikzelf (82) heb die oorlog wèl bewust meegemaakt: m’n
tienertijd, heeft-ie gewoon opgevreten. Mijn generatie, nu voor
het merendeel niet meer op dees aard, heeft die tijd van
noodzakelijke, natuurlijke ontwikkeling gemist, in ieder geval
onder vaak uitermate abnormale omstandigheden ervaren.
En dat heeft later z’n invloed gehad. En nog steeds. Nou en of!
permissive society
Ik zal al die
ellende die we hebben meegemaakt, niet gaan opnoemen. Laat ik
het gewoon zo zeggen: wij zijn door die mondiale oorlog anders
de wereld ingegaan dan het had moeten zijn, heel anders. En dat
heeft danige invloed gehad op de opvoeding, de ontwikkeling van
volgende generaties. Ik zal één voorbeeldje noemen: ineens was
er jaren na de Bevrijding die permissive society. Die kwam voort
uit onder meer een leeftijdsgroep die in de Duitse bezetting had
meegemaakt hoe het zogenaamde gezag grotendeels gevlucht was met
achterlating van ons, of zich onder de bezetter trachtte te
handhaven. De permissive society had niet zoveel respect meer
voor het gezag. Er werd in die jaren veel gedoogd. En dat heeft
z’n sterke invloed gehad op die jonge generaties, nietwaar?
De wereldoorlog is een dwingende factor geweest die de
maatschappij een andere richting op deed gaan. Die de generaties
heeft gemaakt. Mij heeft gemaakt omdat ik ‘erbij’ was, maar ook
m’n kinderen heeft gemaakt, m’n kleinkinderen heeft gemaakt en
jou en jullie allemaal. Deze wereld komt voort uit ontelbaar
veel invloeden, van godsdienst tot culturele stromingen, van
filosofie tot politiek – maar nog steeds ook uit die grote
invloed: wereldoorlog II. Dat je zo bent als je bent, is dat
herdenken waard.
witte
plekken
Maar er is nog
iets belangrijks. Kijk eens om je heen. Of nee, doe maar niet,
want je ziet ze toch niet: die lege plekken, die miljoenen en
miljoenen witte plekken. Er zijn tijdens die wereldoorlog
ontelbaar veel mensen omgekomen, gesneuveld, gefusilleerd,
vermoord, doodgemarteld, vergast. Veel van al die mensen, bij
elkaar genoeg om er de bevolking van een groot Europees land van
te maken (Republiek Dodië), hebben zich niet kunnen voortzetten.
Doden planten zich niet voort.
Enig idee wat er gebeurt als ouders elkaar nooit hebben ontmoet
en er zelfs geen K.I. heeft plaatsgevonden? Die professor A.
heeft geen middel tegen kanker kunnen ontwikkelen, want hij was
er niet. Die mevrouw B kon niet de politiek ingaan, want ze
bestond nooit. Die meneer C was niet in staat elke keer weer een
glunder praatje met je te houden als je elkaar tegenkwam bij het
uitlaten van de hond, want hij was bij voorbaat al een leegte.
Die mevrouw D heeft nooit lekker voor je kunnen koken, want ze
was een witte plek. En met E of F of G heb je van je leven niet
kunnen vrijen of zelfs trouwen, want men ontbrak: je hebt anders
moeten kiezen, en misschien dacht je wel dat die de ware liefde
was.
Je wereld zit vol met die witte plekken, die ongeborenen, die
leegtes. .Je mist ze niet. Want ze zijn er niet. Maar laten we
ook eens aan hen denken. Al die onvoorstelbaren betrekken in ons
herdenken. Want de invloed (of liever het ontbreken ervan) door
die witte plekken op deze maatschappij, op jou ook, op je
voelen, je denken, je plezier, je verdriet…. die is ook, OOK
heel belangrijk.
Herdenk dus. Niet omdat een stemmige gedaante je dat laat
vóórtrompetteren. Maar omdat je zo bent zoals je door die
vervloekte wereldoorlog bent geworden.
En kom, Nationaal Comité-mensen, bedenk eens een beter thema, en
zet geen mensen op de kansel van de Amsterdamse Nieuwe Kerk om
hun naam, maar ruitsluitend omdat ze die WO II (nog) zelf hebben
meegemaakt.
Karel N.L. Grazell
Amsterdams stadsdichter uit Zuid
27 april 2010
|